Bomen over bomen
Stadsbomen hebben een nauwelijks te overschatten waarde voor het leefmilieu in een stad. Bij plannen om één of meer bomen te kappen, blijkt er bij omwonenden ook al snel sprake te zijn van ‘duwen op een open zenuw’. Want bomen zijn mooi, ze zuiveren de lucht, geven verkoeling in de zomer en brengen natuur in de stad. Daarnaast wordt in bezwaarprocedures tegen een voorgenomen kap ook vaak gewezen op de intrinsieke waarde van een boom – de waarde van de boom als natuurelement.
Mr. Barry Meruma - Advocaat | Directeur HABITAT advocaten
Nu gaat het praten tegen bomen en ze knuffelen mij persoonlijk wat te ver. Maar je beeld op de bomennatuur verandert defnitief als je kennis neemt van het Wood Wide Web, eenvoudig te vinden op het world wide web. Bomen staan in verbinding met elkaar en vormen natuurlijke netwerken.
VEILIGHEID
De oudst bekende boom ter wereld schijnt een kleine vijfduizend jaar oud te zijn. Stadsbomen halen gemiddeld ongeveer 35 tot 50 jaar. Voortdurend beheer, onderhoud en tijdig kappen is nodig om veiligheidsrisico’s voor te zijn.
Toch voorkomt dat niet dat er regelmatig bomen omvallen (of bijna omvallen) tijdens een storm. En daar komen onze woonboten in beeld. Want bomen langs grachten en oevers staan vaak heel dicht bij aanwezige woonboten. En het gebeurt – er vallen bomen op arken. Dat slaapt slecht als je een boom niet vertrouwt. Wat in zo’n geval te doen?
ZORGPLICHT
De boomeigenaar, of dat nu een gemeente is of een particulier, moet voldoende aandacht geven aan zijn boom om te voorkomen dat aansprakelijkheid voor schade ontstaat. Dit vloeit voort uit artikel 6:162 Burgerlijk Wetboek en jurisprudentie van de Hoge Raad (Kelderluikcriteria-1965). Genoemd artikel is een heel algemeen geformuleerd ‘kapstokartikel’ over de ‘onrechtmatige daad’. Als je iemand schade berokkent met een vallende boom of het uitbreken van takken, of dit soort schade hebt geleden door andermans boom, krijg je te maken met dit artikel.
IS ER SPRAKE VAN AANSPRAKELIJKHEID?
Die vraag is niet simpel te beantwoorden, het is afhankelijk van de omstandigheden. Om het scherp te stellen: in een bos is het schaderisico van een vallende boom wellicht te verwaarlozen. Bij een stadsboom daarentegen is het schade- en letselrisico veel groter en is periodiek beheer en onderhoud nodig. Maar gaat het om een zeldzame superstorm of een gezonde boom vol in het blad, dan zijn passende voorzorgsmaatregelen om schade en aansprakelijkheid te voorkomen misschien lastig.
De wet biedt onvoldoende houvast. Daarom zal de rechter in voorkomende gevallen moeten beoordelen of de boomeigenaar nalatig is geweest én of die nalatigheid tot de ontstane schade heeft geleid. Niet elke schade door een boom leidt dus tot aansprakelijkheid, dreigende schade ook niet. Er ontstaat alleen aansprakelijkheid voor schade wanneer de normaal te betrachten zorgvuldigheid voor de omgeving is verzaakt. Volgens de Hoge Raad bestaat er geen risicoaansprakelijkheid voor boomeigenaren. De boomeigenaar zal na schade dus moeten laten zien dat de normaal te verwachten zorg en het normaal te verwachten risicomanagement is uitgevoerd.
WAT IS DAN ‘ZORGVULDIG’?
Een boomdeskundige beoordeelt of er sprake is (geweest) van nalatig beheer en onderhoud, en maakt daarbij gebruik van boomveiligheidsrichtlijnen. ‘Zorgvuldig’ betekent dat de boomeigenaar kan aantonen dat voldoende zorg voor de boom is betracht, regulier boomonderhoud en aantoonbare controle op gebreken is uitgevoerd en – heel belangrijk – uitvoering is gegeven aan noodzakelijke maatregelen, voortvloeiend uit de controle. Bomenbeheer is dus een vorm van risicobeheersing, maar garandeert geen veiligheid. (Bron: CROW-Richtlijn Boomveiligheidsregistratie (BVR).)
PIEPSYSTEEM
Een boomeigenaar via de rechter dwingen om een boom preventief te laten kappen en daarmee een veiligheidsrisico van tafel te krijgen, is niet kansrijk, omdat een bruikbare wettelijke risiconorm ontbreekt. Maar een serieus onderbouwde melding van een concreet veiligheidsrisico aan de boomeigenaar kan er wel toe leiden dat de boomeigenaar een verzwaarde bewijslast krijgt van de rechter als het fout gaat. De boomeigenaar moet dan bewijzen dat hij na de melding tóch zorgvuldig heeft gehandeld om de inmiddels ontstane schade te voorkomen.
Hanteer dus het piepsysteem! Onderhandel, denk mee, betaal eventueel mee, laat zelf onderzoek uitvoeren en probeer in overleg te komen. Documenteer elke actie en reactie in een logboek. En dan maar hopen dat er niets ergs gebeurt met mens en/of materieel. •
Als woonbootadvocaat schrijft Barry Meruma regelmatig juridische artikelen voor het woonboten magazine VLOT.