Varend erfgoed II - Woonboot Advocaat

Na zijn vorige column over cultureel erfgoed kreeg Barry veel reacties van lezers – zelfs een prachtige handgeschreven brief. Het inspireerde hem om dieper in het thema te duiken.

Mr. Barry Meruma - Advocaat | Directeur HABITAT advocaten

Ben je geïnteresseerd in een bepaald onderwerp, dan zet je onbewust een brilletje op waarmee je de infor- matiestroom filtert die binnenkomt. Dat gebeurde mij toen ik op 8 februari de cultuurbijlage van NRC Handelsblad doorbladerde. ‘Verdubbel het Nationaal Aankoopfonds tot 100 miljoen’, kopte een artikel. Een adviescommissie onder leiding van voormalig CDA-leider Sybrand van Haersma Buma stelt dat de overheid zich actiever moet gaan bemoeien met de verkoop van cultureel erfgoed.
Lees: de commissie vraagt minister Van Engelshoven (OCW) om roerend cultureel erfgoed te redden van verkoop naar het buitenland. Het gaat om schilderijen en andere kunstvoorwerpen in particulier bezit die verkocht dreigen te worden, en waarvan we met z’n allen vinden dat ze niet achter de nationale horizon mogen verdwijnen. Met meer budget – die 100 miljoen euro – kan de staat zulke kunstwerken aankopen, zodat ze in Nederland blijven.
Het is een mooi voorbeeld van wat ik eerder op deze plek de vier P’s noemde, die nodig zijn om erfgoed succesvol te beschermen: passie, pegels, plannen en plaatsen. In dit geval ligt er een goed gedefinieerd (reddings)plan, én is er voldoende geld en (politieke) passie. Het komt vast goed met die 100 miljoen.

Met hart en ziel

Maar hoe zit het precies met dat ‘roerend cultureel erfgoed’? Om te beginnen: cultureel erfgoed is een brede verzamelnaam voor allerlei zaken die bescherming nodig hebben. Ten eerste heb je onroerende erfgoederen; dat zijn dingen die je niet kunt verplaatsen. Denk aan gebouwen en tuinen die zijn aangewezen als rijks- of gemeentemonument. Ze zijn het makkelijkst te beschermen én daarom ook het best beschermd.
Moeilijker is de bescherming van roerend erfgoed, omdat het gaat om een zeer breed palet van tastbare (kunst)voorwerpen die ons iets vertellen over een bepaald tijdsgewricht. Denk aan bijvoorbeeld onze historische schepen en het behoud van historische (kunst)voorwerpen.
De derde variant is de bescherming van immaterieel erfgoed. Dat omvat het behoud van niet-tastbare cultuurhistorische waarden, zoals verhalen, gebruiken en oude ambachten. Maar immaterieel erfgoed kan ook gaan over een unieke groepsidentiteit, die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Kijk bijvoorbeeld naar het prachtige verhaal van Nanette Elfring, op pagina 30 van dit blad. Nanette stelt de

gemeenschap van waterbewoners centraal; zij hebben hun eigen historische groepsidentiteit, stelt ze. Met dank aan Nanette zijn we op dit moment dus getuige van de vorming van een nieuwe erfgoedgemeenschap – en de daaraan verbonden voordelen.

Erfgoed bescherm je samen

Dat brengt me bij het Verdrag van Faro uit 2005. Ik móet het noemen, want het vormt de basis voor en de steun van onze Rijksoverheid op het gebied van cultureel erfgoed.
Het Verdrag van Faro gaat over erfgoedparticipatie. Dit verdrag is een Europese overeenkomst, waarin staat dat erfgoed belangrijk is voor de samenleving. Bij cultureel erfgoed, zo stelt ‘Faro’, gaat het niet alleen om de locaties of objecten, maar juist om de waarde en betekenis die mensen aan dat erfgoed geven. Kort gezegd: erfgoed bescherm je samen. Zo biedt het verdrag een referentiekader voor erfgoedbeleid.
Tot nu toe verloopt de uitvoering van het Verdrag van Faro vrij stroperig. Dat blijkt ook wel uit het feit dat onze eigen Tweede Kamer de overeenkomst nog steeds niet heeft goedgekeurd – terwijl het al bijna zestien jaar bestaat!
Hoewel we juridisch nog niet aan het verdrag gebonden zijn, bouwt onze overheid al wél concreet aan de uitvoering ervan. Op 11 februari stuurde minister Van Engelshoven een brief aan de Tweede Kamer, met acties voor 2021. Deze brief met bijlagen staat op woonbootadvocaat.nl; daar vind je onder de knop ‘Erfgoed’ ook veel informatie over het verdrag.

Subsidie

Om erfgoedparticipatie mogelijk te maken volgens het Verdrag van Faro, kunnen erfgoedgemeenschappen subsidie aanvragen. Dat kan voor de lopende subsidieronde nog tot en met 30 april 2021.
Wees er snel bij, want de aanvragen worden op volgorde van binnenkomst afgehandeld – totdat het budget op is. Wil je je verder inlezen, kijk dan op cultureelerfgoed.nl en cultuurparticipatie.nl. Maar wat mij betreft ligt het voor de hand om Nanette te ondersteunen bij haar initiatief. Zij is goed ingevoerd in het ‘wereldje’ en kan wellicht hulp bieden én gebruiken!
Tot slot wil ik iedereen bedanken voor de reacties die ik kreeg op mijn vorige column. De inzenders krijgen van mij allemaal persoonlijk een reactie. •

Als woonbootadvocaat schrijft Barry Meruma regelmatig juridische artikelen voor het woonboten magazine VLOT.